De tentoonstelling ‘Breach!’ is geïnspireerd op het boek ‘The City & the City’ (2009). Het boek is een interessante stedelijke fantasie dat het verhaal vertelt van twee steden - Besźel en UI Qoma - die exact dezelfde ruimte innemen, maar toch aparte entiteiten blijven met hun eigen overheid, wetten, geschiedenis en tradities. De inwoners van Besźel en UI Qoma spreken een andere taal, houden er andere gewoonten op na en dragen andere kleding. Mede hierdoor geven de inwoners aan tot welke stad ze behoren. Dankzij jaren van training - wat hier betekent het leren om gebeurtenissen in de andere stad te “ont-zien” of te “ont-horen” - kunnen de mensen van Besźel en UI Qoma compleet vermijden de ander op te merken. Het negeren van deze scheiding - doelbewust een persoon of voorwerp van de andere stap opmerken, ook wel gekend als “breaching” (het overtreden of schenden) - is een misdaad die zwaar wordt bestraft.

De setting van ‘The City & the City’ lijkt misschien op het eerste zicht een louter fictieve constructie, maar nader onderzoek toont hoe het ook een overtuigende allegorie van het huidige stadsleven is. Net zoals de inwoners van Besźel en UI Qoma vormen en hervormen wij de steden rondom ons, zonder te beseffen wat we buiten beeld houden. Continu levend in een staat van lichte dissociatie laten we die elementen uit de stedelijke omgeving weg die niet passen in ons sociale, conceptuele en zintuiglijke apparatus. Wandelen in onze steden is als een masterclass “ont-zien” volgen - in relatie tot buren, daklozen, inwoners van een andere sociale klasse of culturele achtergrond. De indelingen die opgedrongen worden door onderwijs, economie of politiek worden zo even echt en tastbaar als fysieke muren. Het gevolg hiervan is dat elke stad eigenlijk bestaat uit verscheidene kleinere steden, wiens inwoners, hoe dichtbij ook, elkaar zelden ontmoeten. Als er dan toch een ontmoeting plaatsvindt, is die ontzettend oppervlakkig, wat het moeilijk maakt om iemands leven te begrijpen. Isolationisme, versterkt door een ideologie van pure en duidelijk afgebakende identiteiten, leidt zo tot een cultuur van vijandigheid, marginalisering en onderdrukking.

Hoe kan er op een betekenisvolle manier weerstand geboden worden aan deze stand van zaken? Is er een manier om meer van “de enorme rest” van de ijsberg te vatten, zodat de Titanic uiteindelijk niet ten onder gaat (Cortázar)?

In deze tentoonstelling wordt Miévilles “breaching” een narratief instrument dat helpt om het amper te ervaren onbekende te herkennen, beoefenen en bespiegelen - er naar uitreikend, deels slagend, maar grotendeels falend, uitgenodigd om te speculeren over de niet geziene rest en accepterend dat sommige dingen nooit volledig begrepen zullen worden. Wat overblijft, is leven met te weten dat het geheel (bijvoorbeeld iemands cultuur of religie) nooit helemaal gegeven zal zijn. De gevallen van transgressie, appropriatie, besmetting en schending van numerische, geografische, conceptuele en zintuiglijke grenzen die hier getoond worden, zijn gedreven door een nieuwsgierigheid, fascinatie, hunkering en het verlangen om iemand of iets anders te worden, om tenslotte tot een complexe, hybride en niet te categoriseren identiteit te komen.

Een aantal kunstwerken in de tentoonstelling zijn nogal verspreid van aard; omdat ze grootschalig zijn of bestaan uit meerdere elementen, zijn ze soms niet makkelijk te onderscheiden van andere objecten in de tentoonstellingsruimte en wordt het voor de bezoekers bijna onmogelijk hen in hun geheel te ervaren. Sommige werken “breachen” zelfs elkaar en creëren zo een soort schimmel- of wortelstok-achtige structuur die geen begrenzing toelaat.

Samen met de kunstenaars wiens werk wordt getoond in de tentoonstelling, willen wij u uitnodigen om met ons te “breachen”, om over de drempel te stappen, in een stad waarin het leven verder gaat dan wat gewoon is en verwacht wordt, een plek vol fascinerende interculturele ontmoetingen, botsingen en invloeden - een “Extra City”. Breach!

Aneta Rostkowska & Jakub Woynarowski

Documentatie

- 'Zou dit echt kunnen zijn?', door Lotte Beckers in De Morgen